Ile zarabia aktor w teatrze? To pytanie interesuje wszystkich, a zwłaszcza tych, którzy marzą o pracy artystycznej. Aktorstwo to zawód kreatywny, emocjonalny, zazwyczaj pełen pasji i nieustannego wyznaczania nowych celów. Praca w teatrze jest jeszcze trudniejsza niż praca w filmie lub jakiejkolwiek produkcji telewizyjnej: nie ma w niej miejsca na powtórzenia, a konfrontacja z widzem jest naturalna i oczywista. W przypadku pracy teatrów performatywnych ta konfrontacja jest często bardzo bezpośrednia, angażująca i wymaga już nawet nie tyle samego talentu czy znajomości scenariusza, ale umiejętności animowania, czy używając języka ściśle teatralnego: performowania. Czy zarobki aktora w teatrze są stałe? Czy istnieje różnica między dochodami w teatrze repertuarowym a alternatywnym?
STRZEŻONA TAJEMNICA
Chociaż aktorzy teatralni pilnie strzegą informacji o wysokości swoich zarobków, pewne fakty są jasne. O dochodach decyduje przede wszystkim wielkość i status teatru – najniższe stawki dotyczą małych teatrów prywatnych, w których zarobek aktora przypadający na udział w jednym spektaklu wynosi między 100 a 300 zł. W przypadku większych teatrów, zwłaszcza w stolicy Polski, 500 zł to minimalna kwota. Najlepsze teatry prywatne cieszą się możliwością zapłacenia aktorowi kwoty 2-3 tysięcy złotych za spektakl. Oprócz konkretnego miejsca, o finansach, decyduje też doświadczenie i długość stażu pracującego w nim aktora. Co ważne, poza wynagrodzeniem za każdą grę, aktorzy teatrów repertuarowych otrzymują także stałą pensję. Wynika to z praktyki podpisywania umowy o pracę.
BEZPIECZNE ZAROBKI
Ile zarabia aktor w teatrze i czy zawsze podpisuje umowę o pracę? To właśnie teatry w porównaniu do innych źródeł pracy aktorskiej, są bezpieczne i perspektywiczne pod względem umów. Regulują opłaty w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych i zapewniają aktorowi emeryturę. Dotyczy to oczywiście teatrów repertuarowych nazywanych inaczej dramatycznymi lub powszechnymi – nie alternatywnych. W przypadku tych drugich, nawet jeżeli posiadają oni stałą siedzibę, zwykle utrzymują się z lokalnych dofinansowań urzędów miasta lub ogólnopolskich grantów. Podpisują umowę o dzieło lub umowę zlecenie i otrzymują honoraria. Umowę o dzieło lub umowę zlecenie podpisują także aktorzy będący w rozjazdach, występujący gościnnie poza miejscami, z którymi wiążą stałą pracę. Praktyka występów gościnnych jest w teatrze stała i regularna.
PRZYKŁADOWE KWOTY
Przykładowe i oficjalne dane dotyczące zarobków w teatrach przedstawiają się tak:
- Wrocławski Teatr Pantomimy im. Henryka Tomaszewskiego – aktor grający mima otrzymuje 120-230 zł brutto za grę w jednym spektaklu. Jeszcze przed 2017 rokiem aktorzy otrzymywali maksymalnie 70 zł brutto, ale decyzją dyrektora Zbigniewa Szymczyka stawki te zostały podniesione i ulegają ciągłym przekształceniom. 2200 zł brutto to natomiast stała, miesięczna pensja obsady.
- Wrocławski Teatr Lalek – 180-220 zł brutto jest kwotą za spektakl, 2300-3100 zł to wartości miesięczne.
Jak kwoty te mają się do wynagrodzenia reżysera lub dyrektora instytucji teatralnej?
- 15 438 zł brutto to wynagrodzenie dyrektora Teatru Współczesnego we Wrocławiu.
- 20 000 – 35 000 zł brutto to zmienne wynagrodzenie reżysera w Teatrze im. Juliusza Słowackiego w Krakowie.
Zarobki aktorów teatralnych są niewątpliwie tematami kontrowersyjnymi i cechują się dużą zmiennością, choć posiadanie stałego dochodu już samo w sobie jest pozytywne. Działa to na zasadzie podobnej do wielu innych zawodów związanych np. z marketingiem czy sprzedażą. Konsultanci i sprzedawcy otrzymują zwykle stałą pensję i dodatkową prowizję, w zależności od efektu sprzedaży. Większość młodych aktorów po skończeniu szkoły zostaje freelancerami i przez długie lata żyje z umów o dzieło, tymczasowych, często okolicznościowych zleceń. Gra i realizowanie swojej pasji w teatrze instytucjonalnym jest dla aktora najlepszą z możliwych opcji pod względem zarabiania pieniędzy. Chociaż może się wydawać, że to ile zarabia aktor w teatrze określa jego zdolności, często niestety zupełnie się do tego nie odnosi. Oprócz talentu i ciężkiej pracy nad swoimi umiejętnościami, trzeba także spotkać kogoś kto zaufa i da szansę – zaproponuje ofertę, uzupełni portfolio, ostatecznie: da zatrudnienie. Status gwiazdy i wartość rzędu kilkudziesięciu lub kilkuset złotych za spektakl (co dzieje się np. w życiu Krystyny Jandy) zyskuje się drogą lat, sukcesów i wielu współprac.
CZY TO SIĘ OPŁACA?
Gdyby jedynym kryterium pracy w teatrze miały być szanse finansowe, zdecydowanie bardziej opłacałaby się praca w serialu. Zarobki serialowe to kwoty wysokości kilku tysięcy złotych (średnio od 2 000 do 8 000 zł brutto) za jeden dzień na planie zdjęciowym. W grę i sens pracy teatralnej wchodzi jednak wiele innych czynników: prestiż, kontakt z odbiorcą, wysiłek emocjonalno-intelektualny i współprace międzynarodowe.